تدوین نقشه راه فناوری اطلاعات پژوهشگاه با تمرکز بر پیشرفت‌های نوین در حوزه تجزیه و تحلیل اطلاعات

با توجه به پیشرفت‌­های چشمگیر در حوزه­ فناوری اطلاعات و جایگاه پژوهشگاه در ارائه خدمات اطلاعاتی در حوزه پژوهش و نیز ارائه تصویری تحلیلی از وضعیت پژوهش و به‌ کارگیری فناوری اطلاعات در کشور، لازم است که شیوه به‌ کارگیری این فناوری­‌ها و ارائه خدمات مرتبط با آن، بر اساس برنامه‌ریزی راهبردی و اهداف بلندمدت به صورت شایسته مدیریت شود. این امر در ادبیات موضوع با عنوان مسئله هم‌راستایی فناوری اطلاعات با راهبردهای کسب و کار خوانده می‌شود. در این پژوهش رویکرد نگاشت نقشه‌‌ راه فناوری اطلاعات برای حل این مسئله و تعیین خدمات قابل ارائه توسط پژوهشگاه با تمرکز بر پیشرفت‌های نوین در حوزه تحلیل اطلاعات، پیشنهاد می‌شود. در همین راستا، ابتدا با اتخاذ روش مرور و نگاشت سیستماتیک، بررسی می‌شود که آیا رویکرد نگاشت نقشه‌ راه فناوری، به صورت عام، می‌تواند چالش‌های هم‌راستایی را مرتفع سازد یا نه. پس از بررسی این موضوع، چگونگی نگاشت نقشه‌ راه فناوری اطلاعات برای خدمات اطلاعاتی مطالعه می‌شود. روش­‌های متنوعی برای ترسیم نقشه‌­ راه فناوری در تحقیقات پیشین ارائه شده است، لیکن این روش‌­ها اغلب یک ساختار کلان را مشخص می­‌کنند و برای تدوین نقشه‌­ راه فناوری اطلاعات برای پژوهشگاه لازم است که این روش‌­ها مختص نیاز پژوهشگاه بازتعریف شوند. علاوه بر آن اغلب روش­‌ها و مدل‌های موجود نقشه‌­ راه برای مقوله فناوری به صورت عام تنظیم شده‌­اند و به فناوری اطلاعات به طور خاص نپرداخته‌­اند و موضوع خدمات اطلاعاتی را مورد توجه قرار نداده‌اند. بنابراین با استناد به ابعاد مسئله هم‌راستایی و بررسی نمونه معماری‌های موجود در ادبیات موضع برای نقشه‌ راه فناوری، یک معماری لایه‌ای برای نقشه‌ راه فناوری اطلاعات برای ارائه خدمات اطلاعاتی پیشنهاد می‌شود. در این معماری سه لایه اصلی متشکل از لایه پیش‌ران‌ها (اهداف و محرک‌ها)، پیش‌برنده‌ها (فناوری) و خدمات اطلاعاتی قرار دارد. پیش‌ران‌ها و پیش‌برنده‌ها عواملی هستند که به ترتیب چرایی و چگونگی یک خدمت اطلاعاتی را توصیف می‌کنند.  براساس شناسایی اجزای لایه پیش‌ران‌ها، از پنل‌های تخصصی، نظرات مدیران ارشد سازمان، و اسناد برنامه‌ریزی راهبردی استفاده می‌شود. برای شناسایی اجزای لایه پیش‌برنده‌ها، یا همان روندهای فناوری اطلاعات، نمودارهای هایپ سایکل گارتنر همراه با گزاره‌های پیش‌بینی موسسات تحقیقاتی برتر در این حوزه در دنیا تحلیل می‌شود و فناوری‌های اصلی در حوزه تحلیل اطلاعات شناسایی می‌شوند. برای این منظور ابتدا حوزه‌های اصلی فناوری شناسایی شده، سپس جایگاه هر یک از فناوری‌ها در هر حوزه مشخص می‌شود. برای تعیین اجزای لایه خدمات اطلاعاتی، ابتدا پیشنهاد می‌شود که مخاطبین و گروه‌های آنها، به همراه نیازهایشان شناسایی شوند. سپس، یک روش جدید بر مبنای رویکرد چابک برای توسعه سیستم، برای تعیین خدمات اطلاعاتی براساس پیشنهاد می‌شود. در این روش هر خدمت اطلاعاتی بر مبنای مدل «روایت کاربر» تعریف می‌شود. در نهایت یا توجه به روش‌های پیشنهادی نقشه‌ راه فناوری اطلاعات پژوهشگاه برای خدمات اطلاعاتی تا افق ۱۴۰۴ مشخص می‌شود. با توجه به وجود شرایط عدم قطعیت در تصمیم‌گیری برای محقق شدن خدمات اطلاعات در پژوهشگاه، از روش برنامه‌ریزی سناریو و تحلیل عوامل تاثیرگذار بر زمان تحقق خدمات اطلاعاتی وجود برای تعیین زمان تحقق خدمات اطلاعاتی استفاده می‌شود. بر همین اساس، چهار سناریو اصلی طراحی شده و زمان تحقق هر یک از اجزای لایه‌های نقشه‌ راه براساس هر سناریو مشخص می‌شود. در نهایت برای یکی از سناریو‌ها نقشه‌ راه خدمات اطلاعاتی ترسیم می‌شود. در انتها نیز پیشنهادهای اصلی برای بهبود و به‌روزرسانی نقشه‌ راه ارائه می‌شود.